Het Palliatief Debat & bemiddeling bij het levenseinde

In maart 2020 lanceerde Kom op tegen Kanker een breed maatschappelijk debat over hoe we de zorg bij een naderend levenseinde willen vormgeven. Daarbij ging het niet alleen over kankerpatiënten, maar over iedereen die lijdt aan een levensverkortende aandoening.

In een eerste fase was er een online platform en verschillende debatmomenten.
Daarna was er een tweede, verdiepende fase, met een stakeholderstraject (Avonden van de palliatieve zorg) en een burgertraject (Burgerforum).
In de slotfase wordt, na een afsluitende expertenworkshop, een breed gedragen visietekst opgemaakt, met verbetersuggesties en beleidsaanbevelingen. Deze wordt verwacht in het voorjaar 2021.

In de rapporten van het breed maatschappelijk debat (eerste fase) en van het Burgerforum (tweede fase) komen een waaier van onderwerpen aan bod. Wie hiervoor interesse heeft, kan de rapporten vinden op de website van het Palliatief Debat.

Hieronder een bloemlezing van enkele passages die relevant zijn voor 'bemiddeling in de laatste levensfase en bij het levenseinde'.

Getuigenissen uit het breed maatschappelijk debat

Hieronder citeren we enkele getuigenissen uit het rapport van het breed maatschappelijk debat (eerste fase):

• het aanstellen van bemiddelaars bij conflicten (blz. 37): “Als familiaal bemiddelaar begeleid ik mensen bij moeilijke gesprekken en conflicten. Mensen vinden nog te weinig de weg naar iemand die hen hierbij kan helpen. Nochtans is zo’n gesprek bijzonder betekenisvol, zeker in het kader van het levenseinde. Als het echt moeilijk gaat door spanningen en ruzies binnen de familie, is een bemiddelaar zeker een meerwaarde.”
  

• over vroegtijdige zorgplanning (blz. 42): “Werken aan vaardigheden rond het voeren van een gesprek met betrekking tot voorafgaande zorgplanning: In woonzorgcentra worden gelukkig steeds vaker gesprekken voorafgaande zorgplanningsgesprekken gedaan. Echter, de kwaliteit van deze gesprekken is niet altijd heel goed. Het is een bijzonder moeilijk gesprek, dat kennis en vaardigheden vereist. Meer aandacht voor de inhoud en gesprekstechnische vaardigheden van deze gesprekken is wenselijk. De tijdsdruk en confrontatie bij de familie, het taboe rond praten over een levenseinde, het tijdstekort bij het zorgend personeel alsook het niet opentrekken van discussies zorgen ervoor dat gesprekken blijven hangen bij de betrokkenen en onderliggende conflicten niet opgemerkt worden en zeker de conflicten die leven in de persoon die met dit verhaal wordt geconfronteerd. In deze specifieke setting merk ik vaak in mijn eigen praktijk dat de jongere generatie niet de tijd neemt om stil te staan bij of na te denken dat er bepaalde wensen zijn bij ouders en familie, en schrik hebben om degene te zijn die het onderwerp opentrekt. Een idee zou kunnen zijn dat in woonzorg centra eventueel een bemiddelaar laatste levensfase langsgaat en zowel het personeel als de familie inlicht wat de meerwaarde kan zijn om met dergelijke persoon in gesprek te gaan. Of indien er een vraag of intern conflict aanwezig is bij 1 van de bewoners dat dit opgemerkt en eventueel verwezen wordt naar een bemiddelaar.”

Burgerforum pleit voor bemiddeling bij conflicten tijdens het palliatief traject

Hieronder citeren we een aantal passages uit het rapport van het Burgerforum die betrekking hebben op bemiddeling bij het levenseinde.

• Ondersteuning van naasten (blz. 10): Mantelzorgers en naasten van mensen met palliatieve zorgnoden worden op dit ogenblik niet als volwaardige partners in het zorgtraject erkend, en vaak ook onvoldoende begeleid. Tijdens het palliatief zorgtraject moeten naasten niet alleen worden betrokken, maar ook ondersteund. Meer specifiek moeten mantelzorgers en naasten kunnen participeren aan het zorgplan, psychologisch en existentieel begeleid worden waar nodig, zodat hun draagkracht niet overschreden wordt. Ze moeten terechtkunnen bij lotgenoten en begeleid worden bij het rouwproces al voor de patiënt overleden is. Ook kinderen die betrokken zijn bij een palliatief traject vragen specifieke aandacht.
  Tot slot moet er een gepast aanbod zijn voor bemiddeling als er binnen een familie conflicten zijn tijdens het palliatief traject.
  

• Conflictbemiddeling (blz. 17): Een palliatief traject kan potentieel conflictueus zijn voor alle betrokken partijen. De zelfregie van de patiënt kan in conflict komen met de waarden en normen van de zorgverlener. Er kunnen eveneens conflicten zijn tussen de belangen van de patiënt in het kader van zelfregie en andere betrokken partijen zoals directe naasten, mantelzorgers…
  Wanneer er sprake is van interne conflicten (tussen zorgverleners en patiënt) moet de zorgverlener een beroep kunnen doen op intervisie of individuele begeleiding om daarmee om te gaan. Daarnaast vinden we het belangrijk dat er in elke zorginstantie een neutraal persoon aanwezig is die opgeleid is om de rol van bemiddelaar op te nemen. Er moet dan ook aandacht zijn voor bemiddelingsvaardigheden in de opleiding van zorgverleners.
  

• Eerbiedigen van wensen en keuzes (blz. 20): We concluderen dat het uitdrukken van wensen in een wilsverklaring niet voor iedereen een must is. Wensen met betrekking tot palliatieve zorg botsen soms met waarden/wensen/verwachtingen/wetten van andere betrokken personen en instanties. Absolute vrijheid is eigenlijk onmogelijk omwille van maatschappelijke en juridische restricties.
  We bevelen aan dat patiënten tijdig over alle mogelijkheden van levenseindezorg worden geïnformeerd. Wel mogen we niet verwachten dat elke patiënt een duidelijke keuze zal maken. Bij conflicten moet er via bemiddeling een oplossing worden gezocht waarin alle partijen zich kunnen vinden. In het overleg wordt gestreefd naar maximale autonomie en keuzevrijheid, zowel sociaal, maatschappelijk als juridisch. Wel moet in dit overleg een afweging worden gemaakt van de baten en kosten, de ‘pros en cons’, zowel op financieel, psychologisch als juridisch vlak.
  

• Soft skills in zorgopleidingen (blz. 25): We stellen vast dat patiënten nood hebben aan een goede en persoonlijke communicatie zonder vooroordelen. In de opleidingen tot zorgprofessional moet voldoende aandacht besteed worden aan soft skills, zelfreflectie en intervisie, zodat zorgverleners sterk staan in het begeleiden van de patiënt en zijn/haar omgeving. Een belangrijk onderdeel is ook opleiding en training in divers-sensitieve zorg.
  Een goede training kan het verschil maken bij een conflict of het contact met de nabestaanden.

Inspiratie voor het beleid

We zijn verheugd dat in deze rapporten expliciet aandacht is voor de mogelijke aanwezigheid van conflicten in levenseindesituaties. We lezen een duidelijk pleidooi om hierbij een beroep te doen op bemiddelaars, en om in de opleiding van zorgverleners aandacht te besteden aan soft skills op vlak van communicatie en bemiddelingsvaardigheden.

De rapporten werden begin 2021 voorgelegd aan stakeholders uit de zorg (medewerkers van ziekenhuizen, mutualiteiten, palliatieve netwerken etc.), die hun reflecties daarop gaven. Het rapport van het Burgerforum werd ook al voorgelegd aan Minister Beke, die aangaf hiermee rekening te zullen houden bij de hervorming van het palliatieve zorgaanbod.

Binnenkort komt er een eindrapport dat alle deelrapporten integreert. We hopen dat het pleidooi voor bemiddeling ook wordt opgenomen in deze definitieve visietekst met verbetersuggesties en beleidsaanbevelingen.

Ook dit eindrapport zal worden voorgelegd aan de bevoegde ministers. Op deze manier zullen de resultaten van het Palliatief Debat inspiratie bieden voor de beleidsverantwoordelijken. Dit kan bijdragen tot een duidelijkere plaats van bemiddeling in de palliatieve zorg, zodat meer mensen in vrede afscheid kunnen nemen.

Het aanbod van Connfinity vzw

Connfinity vzw biedt alvast haar diensten aan, zowel wat betreft bemiddeling als opleiding!

Bemiddeling:

• Connfinity bemiddelt bij conflicten in de laatste levensfase en bij het levenseinde.

• We bieden ook één gratis online gesprek aan: een luisterend oor voor mensen die geconfronteerd worden met spanningen of conflicten rond het levenseinde of de laatste levensfase.

Opleiding:

• voor zorg- en hulpverleners, juristen, therapeuten,... die 'bemiddelingsgericht' willen leren omgaan met conflicten

• voor bemiddelaars die willen leren bemiddelen bij conflicten in de laatste levensfase en bij het levenseinde

Samenwerking: 

Ben je verantwoordelijke van een voorziening in de sector van zorg en hulpverlening, of professional in een andere setting? Wil je een beroep doen op onze expertise, of ons bemiddelingsaanbod kenbaar maken aan je personeel of je patiënten / cliënten? Contacteer ons om de mogelijkheden te bespreken!

Meer info vind je op onze website. 

Wim De Weerd
Bestuurslid ConnFinity vzw
Erkend bemiddelaar in familiale en sociale zaken
Burenbemiddelaar

Wil je meer te weten komen over het aanbod van ConnFinity en wat we concreet voor jou kunnen betekenen? Neem dan hier contact met ons op voor meer informatie.

"ConnFinity bevordert bemiddeling bij conflicten in de laatste levensfase en bij het levenseinde, en maakt op die manier mogelijk dat mensen zich (opnieuw) met elkaar verbinden voor het afscheid."