Het belang van communicatie bij euthanasie

Euthanasie: een controversieel thema

Bijna twee decennia geleden voerde België als één van de weinige landen in Europa een wet in die opzettelijke levensbeëindiging op vraag van de betrokkene mogelijk maakte.

De wet kaderde in een ruimere dynamiek waarbij de wil van de patiënt centraler geplaatst werd en zijn of haar rechten tegenover de medische wereld beter afgelijnd werden. Zelfbeschikking, transparantie en communicatie werden belangrijke nieuwe waarden. Sindsdien is euthanasie een begrip dat regelmatig de pers haalt en -ook na twintig jaar- de gemoederen nog altijd stevig kan beroeren.
In mijn ouderlijke, eerder katholieke, nest zorgde de nieuwe wet destijds ook voor enige deining. Mensen zelf laten beslissen over leven en dood bleek er een brug te ver. Als het echt nodig was, loste de huisarts die zaken wel prima op.

Een mix van factoren

Toen ik jaren later aan het bevallen was van mijn eerste kind, ging ik na enige tijd graag in op het aanbod van een epidurale verdoving. Toen de pijn minder werd, bedacht ik tussen de weeën door dat euthanasie bij ondraaglijke, onoplosbare pijn eigenlijk een vanzelfsprekende daad van menselijk mededogen zou moeten zijn.
Toen ik nog later als vrijwilligster actief was op een palliatieve eenheid, ontdekte ik dat ondraaglijke fysieke pijn eerder zelden de oorzaak is van een vraag naar euthanasie. Dankzij de in Vlaanderen goed ontwikkelde palliatieve zorg, kunnen pijn en ongemakken immers vrij goed onder controle gehouden worden.
Een vraag naar euthanasie blijkt vaak ingegeven door een mengeling van minder objectief meetbare criteria, zoals het verlies van (de) zin in het leven, angst en onzekerheid over wat er te wachten staat, wanhoop, de behoefte aan een ‘mooi’ afscheid, angst voor mensonwaardige taferelen en totale aftakeling. Een vraag naar euthanasie blijkt een heel persoonlijk gegeven te zijn, beïnvloed door een unieke mix van factoren.

Geen zaak van goed of slecht, maar van communicatie

De vraag of euthanasie goed of slecht is, is in dat licht dan ook helemaal niet zo relevant. Het antwoord hangt immers af van de persoon, de situatie en de invalshoek van waaruit je er naar kijkt.
Om een vraag tot euthanasie goed te begrijpen, is een goede communicatie met de vraagsteller onontbeerlijk. Luisteren, vragen (durven) stellen, zaken (durven) benoemen, je inleven in de ander, aanvaarden hoe iets voor een ander is, behoeften peilen… zijn daarbij essentieel. Het is ook niet ongewoon dat de vraag naar euthanasie uiteindelijk naar de achtergrond verdwijnt, als een mens zich echt gehoord en begrepen voelt.
Uit mijn ervaring met rouwende mensen weet ik dat de omgeving van de zieke mens bij de gesprekken over een concrete euthanasiewens wel eens uit het oog verloren wordt. Vaak is daar ook te weinig tijd voor. Nochtans is het voor nabestaanden en hun rouwproces heel belangrijk dat zij kunnen begrijpen waarom iemand voor euthanasie koos en dat zij zelf ook gehoord worden in hun gevoelens en behoeften daaromtrent.
Het euthanasieproces dat vorig jaar in Gent gevoerd werd, is een pijnlijke illustratie van de escalerende conflicten waartoe een gebrek aan communicatie en begrip kunnen leiden.

Euthanasie en bemiddeling

Bij een euthanasie zijn verschillende mensen betrokken: er is de persoon die wil sterven, zijn gezin, familie, vrienden, maar ook de zorgverleners, de huisarts, de arts die de euthanasie gaat uitvoeren, eventueel een pastoor of moreel consulent… Bij al deze mensen leven er bepaalde gevoelens, gedachten en standpunten rond de gevraagde euthanasie. Dat leidt tot heel diverse en soms conflictueuze behoeften.
Waar de euthanasievraag vaak een vraag naar een menswaardig levenseinde is, kunnen onuitgesproken conflicten dat net in de weg staan.
Als levenseindebemiddelaar vind ik het belangrijk om een veilige en warme context te creëren waarin mensen met elkaar in gesprek kunnen en durven gaan, behoeften duidelijk kunnen worden en mensen zich erkend kunnen voelen. Zo worden conflicten opgelost of voorkomen, en is een ‘mooi’ afscheid effectief mogelijk.

Ben je zelf bemiddelaar, zorgverlener of gewoon geïnteresseerd in communicatie bij euthanasie? Dan is de online workshop van ConnFinity vzw die ik op 25 maart 2021 bij Vives geef, wellicht iets voor jou.
Meer info en inschrijven (uiterlijk vrijdag 19 maart): klik hier!

Auteur:
Anja Glabeke
Bemiddelaar en docent - ConnFinity vzw
Erkend bemiddelaar in familiale zaken
Coach en rouwbegeleider – Izamen

Lees, beluister en bekijk ook:

• Spanningen rond euthanasie? Maak het bespreekbaar! Beluister hier de podcast "Drie dagen" van  Radio 1 en VRT NWS.
• Rozen van barmhartigheid. Een film over het belang van verbinding in de laatste levensfase en bij het levenseinde.
• ConnFinity helpt mensen in gesprek te gaan over euthanasie. Lees hier het artikel en bekijk de reportage met advocaat Joris Van Cauter op de VRT-website: “Familie Tine Nys wil alleen gerechtigheid”

Wil je meer te weten komen over het aanbod van ConnFinity en wat we concreet voor jou kunnen betekenen? Neem dan hier contact met ons op voor meer informatie.

"ConnFinity bevordert bemiddeling bij conflicten in de laatste levensfase en bij het levenseinde, en maakt op die manier mogelijk dat mensen zich (opnieuw) met elkaar verbinden voor het afscheid."